Co to jest felieton i jego cechy? Jeden z najbardziej powszechnych gatunków publicystycznych, głównie dla osób z dużym poczuciem humoru.

Nikt dziś nie wyobraża sobie publicystyki bez felietonu. Sam felieton wymyka się wszelkim precyzyjnym definicjom. Współcześnie jest jedną z najpopularniejszych form wypowiedzi prasowej. Jego lekka forma i brak jasno określonych ograniczeń pozwala na nawiązanie bliskiego kontaktu z odbiorcą. Autorowi daje dużą swobodę wypowiedzi, kusi różnorodnością możliwych tematów. Gatunek, który warto poznać i samemu uprawiać, nie tylko w ramach studiów dziennikarskich.

Gatunek literacki i prasowy

Aby scharakteryzować felieton, często używa się określenia paraliteracki. To termin dosyć nieostry, trafnie oddaje jednak jego synkretyczny charakter, balansowanie na pograniczu literatury i publicystyki. W drugiej połowie XIX wieku wykształcił się podział między pisarzem a publicystą, akcentujący podrzędność tego drugiego. Możliwe, że z tej właśnie przyczyny większość felietonistów postrzega swoją twórczość jako literacką.

Sama definicja felietonu powoli ulegała zmianie, począwszy od połowy XIX wieku, kiedy to oznaczała przede wszystkim pewne miejsce w gazecie. Konkretnie chodziło o wyraźnie odciętą dolną część strony, nazywaną odcinkiem. Dopiero od początku XX wieku zaczęto używać tego terminu dla określenia treściowo formalnych cech pewnego typu odcinka. Wtedy to jeszcze felietonem mogło być prawie wszystko, co drukowano w odcinkach, a więc nowela, opowiadanie, szkic literacki lub rozprawka. Do felietonu zaliczano kronikę – chronologiczny opis wydarzeń i pogawędkę – swobodną towarzyską rozmowę. Późniejsze definicje stawiały już na pierwszym miejscu cechy gatunkowe.

Pierwszy felieton

Za początek felietonu przyjmujemy 28 stycznia 1800 roku, kiedy to w piśmie “Journal de Debats” ukazał się dodatek Feuilleton. Francuskie feuille oznacza kartkę, arkusz i sugeruje lekkość, jak listek na wietrze. Wkrótce ta nazwa stała się określeniem stałej rubryki zamieszczającej materiały rozrywkowe i kulturalne.

Kroniki Bolesława Prusa można uznać za klasykę polskiego felietonu. Zdumiewają bogactwem treści: od drobiazgów dokumentujących codzienne życie mieszkańców Warszawy, po bardzo ogólne opinie na temat problemów społecznych, kulturalnych. W swoich tekstach wzywał do filantropii, przedsięwzięć społecznych, realizowania haseł pozytywistycznych. Przede wszystkim nadawał ludziom śmieszne i komiczne zabarwienie, stosował zmyślone scenki i dialogi.

O czym było pisać nieszczęsnemu dawniejszemu felietoniście? O wszystkim, a więc o pogodzie i słocie, (…) później o tym, że w czasie deszczu dobrze jest nosić parasole (…), dalej o tym, że widok księżyca i śpiew ptaków wpływa na przyśpieszenie pulsu – a w końcu o tym, że do Warszawy przyjechał cyrk z małpami. (…) Dzisiejszy felietonista także musi być wszędzie i wiedzieć o wszystkim.

Bolesław Prus, “Niwa” 15 kwietnia 1875.

Co to jest felieton i jego cechy? Kilka praktycznych porad

Krótko i lekko

Dziś postrzega się felieton jako utwór krótki, pisany lekko i efektownie, często w osobisty sposób. Nie posiada on zespołu ustalonych cech, które tworzyłyby jego strukturę. W zakresie tematyki dąży do podejmowania zagadnień aktualnych, skupia się na szeroko rozumianym pojęciu kultury, polityki, obyczajów, moralności. Szczególnie wyakcentowana jest w nim rola podmiotu narracji, który prezentuje swój subiektywny punkt widzenia. Autor często posługuje się formami charakterystycznymi dla literatury pięknej.

Cykliczność

Felieton zazwyczaj wyróżnia się cyklicznością, a przejawia się to w formach graficznych: ustalone miejsce w czasopiśmie, typ czcionki, nadtytuł. Cykliczność i idący za tym stały kontakt z odbiorcą sprawia, że felietonista może stać się ulubieńcem czytelników.

Wybitni felietoniści

Felietony pisali najwięksi poeci i pisarze: Johann Wolfgang Goethe, Heinrich Heine, czy Daniel Defoe. Bogatą tradycję posiada również polski felieton. Aby pisać felietony, potrzebna jest pewna kultura i dlatego uprawiali to zajęcie gruntownie wykształceni, przede wszystkim pisarze: Bolesław Prus, Tadeusz Boy-Żeleński, Jerzy Andrzejewski, Antoni Słonimski, Krzysztof Teodor Toeplitz (KTT), Jan Zbigniew Słojewski (Hamilton) czy Stefan Kisielewski (Kisiel). Wyżej wymienionych cechuje literacka dojrzałość, talent, cięte pointy, niebanalny humor. Warto zapoznać się z ich twórczością, choćby pobieżnie. Z tego również powodu, że dziś felietonistą zostaje się często z nominacji redakcji, a nie z pisarskiego talentu. Być felietonistą – to przecież brzmi dumnie. Toteż chce nim zostać i były prezydent, i ekonomista i gwiazda popkultury, nie zawsze do tego się nadając.

Jak zacząć pisać felietony?

Powszechnie odradza się młodym adeptom dziennikarstwa rozpoczynanie kariery od felietonu. Niektórzy podkreślają, że do tej formy pisarstwa trzeba się urodzić. Mowa niekiedy o felietonowym światopoglądzie, czyli ironicznym, skłonnym do żartu, ciekawostkowym sposobie patrzenia na świat. Podobnie ma się rzecz z poetami. Coś popełniło się kiedyś do szuflady, dało w końcu przeczytać przyjacielowi czy dziewczynie i ku naszemu zdziwieniu, okazało się dobre i komuś potrzebne. Dlatego warto spróbować własnych sił w tym wbrew pozorom trudnym gatunku, mimo zniechęceń ze strony zazdrosnych niekiedy, dziennikarskich belfrów.