Jak korzystać z mediów?

Jak korzystać z mediów? Moje studium podstaw programowych. Poszukiwałem odpowiedzi na pytanie o sztukę korzystania z nowych technologii.

Tłumaczenie media literacy jako nowej piśmienności wskazuje na kulturowe i artystyczne rozumienie edukacji. Integruje sztukę z technologią, nauką i pracą. Istnieje pewna tradycja związana z takim ujmowaniem edukacji medialnej, określana jako media arts education, edukacja w zakresie sztuki mediów. To podejście ma długą historię przede wszystkim w edukacji filmowej, koncentrując się na filmie jako formie sztuki, na wartości estetycznej i kulturowej oraz na twórczości młodych w tej dziedzinie.

Media literacy

Media literacy to kluczowe pojęcie edukacji medialnej. Można powiedzieć, jej cel, pożądany stan, określony jako umiejętność korzystania z mediów, a najczęściej jako kompetencja medialna lub też w liczbie mnogiej, jako kompetencje. Niezależnie od tego, czy jest to edukacja formalna, czy nieformalna, media literacy jest opisowo ujętą doskonałością w korzystaniu z mediów. Jednak można mieć pewne wątpliwości, czy należycie tłumaczymy ten termin. Literacy w dosłownej translacji oznacza piśmienność, a zatem umiejętność czytania i pisania, która warunkuje uczestnictwo w kulturze literackiej. Analogicznie termin ten odniesiono do mediów audiowizualnych, a współcześnie odnosimy go do mediów cyfrowych.

Media są językami, tak jak językiem jest angielski, a ich gramatyka pozostaje nie do końca jeszcze poznana. Pojęcie media literacy uległo pewnej dynamice technologicznej i coraz częściej jest łączone z kompetencjami informacyjnymi czy też cyfrowymi. Potrafimy je układać w postaci katalogów, dostrzegając zachodzące zjawisko konwergencji kompetencji, czyli przenikania się różnych sfer kultury i techniki. Innym razem wskazujemy na potrzebę ujmowania ich w modelu relacyjnym, to znaczy różnie odnosząc do rozmaitych grup społecznych i wiekowych.

Sztuka korzystania z mediów

Postanowiłem nieco inaczej popatrzeć na to podstawowe dla edukacji medialnej pojęcie. Może to także pewna próba wyjścia z impasu, bo nie wprowadziliśmy do systemu nowego przedmiotu, a treści nauczania rozproszyliśmy po podstawach programowych. Sztukę korzystania z mediów można rozumieć zarówno jako sztukę mediów – dziedzinę działalności artystycznej, wyróżnioną ze względu na określone wytwory i reprezentowane wartości estetyczne. Ale też jako sztukę medialną – umiejętności wymagające talentu, zręczności lub specjalnych kwalifikacji w tym zakresie. Będziemy zatem posługiwać się terminem obejmującym te dwa aspekty i poszukiwać odpowiedzi na pytania związane z funkcjonowaniem modelu artystycznej edukacji medialnej w kształceniu ogólnym w Polsce.

Medialna edukacja artystyczna

Analizując współczesne polskie podstawy programowe kształcenia ogólnego, postawiłem sobie następujące pytania badawcze, będące rozwinięciem tematu, jak korzystać z mediów:

• jak w obecnie obowiązujących podstawach programowych w Polsce, na różnych etapach kształcenia w szkole podstawowej i ponadpodstawowej, jest ujęta edukacja artystyczna?
• czy i w jaki sposób jest ujęta edukacja medialna w podstawach programowych?
• czy i w jakim kontekście edukacja artystyczna zawiera elementy dotyczące mediów, a konkretnie kształcenia w zakresie sztuki mediów, z uwzględnieniem filmu i nowych cyfrowych środków przekazu?
• czy i w jaki sposób edukacja medialna zawiera odniesienia do sztuki?

Pracowałem metodą jakościowej analizy treści, z wykorzystaniem oprogramowania do analizy jakościowej Weft QDA. Poszukiwałem słów kluczowych dotyczących sztuki i mediów, w różnych odmianach gramatycznych. Wyniki analizy zebrałem w główne kategorie problemowe zgodnie z założeniami teorii ugruntowanej. W rezultacie miałem okazję przygotować artykuł do jednego ze zbiorów zaproponowanych przez Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.

Nurt artystyczno-medialny

Trzeba stwierdzić faktyczną obecność media literacy education we współczesnych podstawach programowych edukacji w Polsce. Ma ona charakter rozproszony i międzyprzedmiotowy. Wyraźnie zauważyłem nurt artystyczno-medialny. Można powiedzieć, że jest to obecnie możliwa i właściwa droga propagowania edukacji medialnej rozumianej na sposób humanistyczno-społeczny. Inna niż samo techniczne przygotowanie do korzystania z technologii informacyjnej lub dydaktyka mediów, czyli dostarczanie nowoczesnych pomocy szkolnych. W tym nurcie widać wyraźną integrację z muzyką, plastyką i językiem. W treściach i formach jest to w znacznej mierze kształcenie multimedialne, od wielu lat postulowane w polskiej pedagogice.

Nowe sztuki wyzwolone

Trzeba wykorzystać to, co jest. Bogaty program muzyki i plastyki, w którym tak wiele możliwości dla edukacji medialnej inspiruje do nowych działań. Być może należy rozważyć nowe podejście do ścieżek międzyprzedmiotowych. Z pewnością podstawy programowe nie ograniczają nauczycieli w twórczości pedagogicznej, zwłaszcza nauczycieli przedmiotów artystycznych, którym kreatywność pozostaje szczególnie bliska. Trudno też zapomnieć o szkolnych polonistach i historykach. Tutaj odpowiedzialność jest szczególna i za treści, i za umiejętności, i za rozumienie form i procesów. Można postulować pewnego rodzaju nowe sztuki wyzwolone – łac. artes liberales. Taki międzyprzedmiotowy program obejmowałby zarówno sztukę mediów, jak i sztukę medialną. Treści i umiejętności. Nachylenie artystyczne ułatwia tworzenie atrakcyjnej dla młodych oferty edukacji medialnej. Może w taki sposób będziemy skutecznie uczyć, jak korzystać z mediów.