Kto grał proboszcza w Ranczu?

Kto grał proboszcza w Ranczu? Niezapomniany Cezary Żak, w podwójnej roli księdza i wójta. Moje studium wizerunku proboszcza.

Wizerunek proboszcza

Studiowałem wizerunek księdza proboszcza Pawła Kozioła w serialu Ranczo. Taka analiza nie była dotąd podejmowana. Przez wizerunek rozumiem sposób ukazywania danej postaci, jej wygląd, cechy charakteru oraz zachowania. W studium przyjąłem teoretyczną perspektywę personalistyczną w medioznawstwie, koncentrując się na osobie, dokonywanych przez nią czynach oraz relacjach z innymi bohaterami. Najpierw przedstawiłem podstawowe informacje o serialu oraz zastanawiałem się nad jego społecznym fenomenem. Następnie omówiłem sylwetkę ks. Piotr Kozioła, serialowego proboszcza parafii w Wilkowyjach. Potem starałem się analizować jego wizerunek na podstawie wybranych sezonów i odcinków serialu. Więcej w moim artykule do jednego z naszych zbiorów filmowych.

Fenomen serialu Ranczo

Serial Ranczo w reż. Wojciecha Adamczyka to produkcja Telewizji Polskiej oraz Studia A ATM. Emitowany w l. 2006-2016 w TVP 1 oraz TVP Polonia. Przygotowano 10 sezonów, łącznie 130 odcinków. Akcja serialu dzieje się w fikcyjnej wsi Wilkowyje, usytuowanej nieopodal Radzynia Podlaskiego na Lubelszczyźnie.     

Główny wątek fabularny dotyczy Amerykanki polskiego pochodzenia Lucy Wilskiej, która odziedziczyła w spadku dworek w Wilkowyjach. Powraca do rodzinnej miejscowości, spotyka Jakuba Sokołowskiego – Kusego, z którym w kolejnych częściach serialu postanawia się związać. Dworkiem zainteresowany jest lewicowy wójt gminy Paweł Kozioł, pojawiają się próby przejęcia mienia przez wójta. Równoległy wątek fabularny dotyczy wójta oraz jego brata bliźniaka, proboszcza tutejszej parafii ks. Piotra Kozioła. Radykalnie różnią się w poglądach politycznych oraz w stosunku do Kościoła, bardzo rzadko dochodzi między nimi do pojednania. Poboczne wątki dotyczą funkcjonowania urzędu gminy i nie zawsze jasnych decyzji politycznych, życia codziennego plebanii, jak również perypetii innych mieszkańców gminy.

W serialu mamy do czynienia z pełnym przekrojem społecznym od przedsiębiorców, lekarzy po osoby bezrobotne i uzależnione od alkoholu. Wielość tych postaw składa się na życie codzienne Wilkowyj, bardzo zbliżone do obrazu obecnej polskiej prowincji. Dostrzegamy relacje władzy lokalnej, znaczenie miejscowego Kościoła, problemy ubóstwa, aspiracje zawodowe, jak również kwestie obyczajowe. Można przypuszczać, że ten kompleksowy obraz lokalności przyczynił się do powodzenia serialu.

Duchowni w serialu

W serialu są przedstawione cztery postacie osób duchownych. Ks. proboszcz Piotr Kozioł, którego rolę gra Cezary Żak, notabene odgrywający także rolę wójta, jak również wikariusze ks. Robert (Bartłomiej Kasprzykowski) i ks. Maciej (Mateusz Rusin) oraz ks. biskup ordynariusz archidiecezji lubelskiej Wacław Sądecki (Wiktor Zborowski). Mamy ukazane bardzo różne postawy względem kapłaństwa – intelektualna ks. Macieja czy też zasadnicza ks. Roberta. Widoczne są nie tylko cechy charakteru, ale także aspiracje duchownych m.in. potrzeba dalszych studiów teologicznych w Rzymie, jak również pewne preferencje dotyczące stylu życia m.in. dbałość o kondycję zdrowotną przez bp. ordynariusza. Istotna wydaje się również przyjaźń łącząca bp. Sądeckiego i ks. proboszcza Kozioła. Oprócz osób duchownych mamy również obraz funkcjonowania wiejskiej plebanii, ze szczególną rolą gospodyni Michałowej (Marta Lipińska).

Analiza wizerunkowa

Posłużyłem się jakościową metodą analizy tekstu. Wykorzystałem program do analizy Weft QDA. Wyodrębniłem opisy wątków z udziałem ks. Piotra Kozioła w kolejnych 9 sezonach. Skopiowałem je do plików tekstowych, a następnie każdemu zdaniu opisu przypisałem określoną kategorię, wyłaniającą się z analizowanego materiału.

Koncentrowałem się na czynach i relacjach, zgodnie z przyjętą perspektywą medioznawstwa personalistycznego. W rezultacie przyjąłem na końcu następującą strukturę wątków: 1) wiara i praktyki religijne, 2) rozwiązywanie konfliktów międzyludzkich, 3) troska o moralność i obyczaje parafian, 4) zaangażowanie w inicjatywy społeczne. Nie tyle interesowało mnie zatem, kto grał proboszcza w Ranczu, jak ocenić tę rolę, ale jaka postawa wyłania się z analizowanych odcinków.

Dostrzegłem człowieka pełnego wiary, kierującego się religią w codziennym życiu kapłańskim. Z tej postawy wynikają kolejne. Przede wszystkim dążenie do zgody, a przynajmniej łagodzenie sporów. To kwestia nie tylko ludzka, ale także komunikacyjna. Ks. proboszcz rozmawia, decyduje w trudnych momentach, ucieka się nawet do sprytu. Jasnym jednak wydają się cele jego działania. Kwestia istotna, choć nie jest wyraźnie zarysowana w serialu, dotyczy moralności i obyczajów. Proboszcz, a potem biskup potrafi zwrócić uwagę, ale nie tyle krytykuje, ile daje sens innym rozwiązaniom pożycia dwojgu ludziom.

Na uwagę zasługuje jego zaangażowanie społeczne. Nie tylko reaguje, ale aktywizuje. Zależy mu na losie swoich parafian. Taka postawa wydaje się pewnym wzorcem osobowym kapłana i proboszcza. Zwłaszcza że mamy do czynienia także z konfrontacją postaw w odniesieniu do wikariuszy oraz bp. Sądeckiego. Trudno zatem dziwić się na nominację biskupią. Taki człowiek powinien uzyskać wyróżnienie. Na uwagę zasługuje fakt, w jaki sposób przejął swój urząd. Zarówno w trakcie jego duchowych pytań o powołanie, jak i wtedy, gdy obawiając się o zachowanie pokory, poprosił o radę swoich dawnych parafian.