Medioznawstwo sportowe to propozycja badań jakościowych nad mediami sportowymi i sportem w mediach. Monografia dla moich studentów.
Inspiracją do podjęcia tematu stały się zajęcia w ramach seminarium dyplomowego Edukacja i profesjonalizacja medialna. Od ponad 10 lat prowadzę magistrantów dziennikarstwa i komunikacji społecznej na mojej uczelni. Cechą charakterystyczną seminarium jest stosowanie metodologii jakościowej w pracach dyplomowych, stąd zamiłowanie do techniki indywidualnych wywiadów pogłębionych. Skoncentrowaliśmy się na badaniu grup audytoryjnych i profesjonalnych. W pewnym momencie większość studentów zaproponowała tematy związane ze sportem.
Badania w medioznawstwie sportowym
W monografii analizowałem polskie publikacje medioznawczo-sportowe. Przyjąłem klucz historyczny, stąd najpierw prasa. radio, telewizja, w konsekwencji do Internetu i gier komputerowych. Uzupełniłem kwerendę o dziennikarstwo i edukację medialną, w sumie 11 kategorii. Przejrzałem blisko 300 artykułów i rozdziałów w monografiach. Dostrzegłem wiele interesujących tematów: historycznych, kulturowych, pedagogicznych, ekonomicznych czy stricte medioznawczych. Nurtowało mnie, czym zajmują się szeroko pojęci polscy medioznawcy sportowi?
Metodologia jakościowa
Na seminarium przede wszystkim zajmujemy się praktyczną aplikacją metod jakościowych. Przyglądamy się ich filozofii naukowej, szukamy tych najbardziej użytecznych. Zwracamy uwagę na sposób prowadzenia analizy i prezentowania wyników badań. W trzecim rozdziale pracy dyplomowej umieszczamy zwykle raport badawczy. Zastanawiamy się również nad sposobem definiowania sportowych grup audytoryjnych i profesjonalnych. Innym razem nad wielością współczesnych definicji sportu. Próbujemy określić medioznawstwo sportowe jako subdyscyplinę nauk o komunikacji społecznej i mediach.
Medioznawstwo sportowe – praktyka badań
Zastanawiamy się, jakie konkretnie i wąsko definiowane problemy sportowo-medialne nas interesują? Jak je ujmować z perspektywy badania małych grup społecznych? Mam tu na myśli wyjątkowych odbiorców mediów i przedstawicieli zawodów medialnych. Dlatego pytamy, jakie zjawiska i procesy wydają nam się nowe, ponieważ oryginalne, a przez to motywujące do badania? Jak je rozpatrywać w świetle edukacji medialnej i dziennikarskiej? Nasze dyskusje są zorientowane problemowo i praktycznie. Poniżej prezentuję kilka ich wątków.
Technologia – nie tylko medialna – znacząco zmieniła współczesne uprawianie sportu i podejmowanie aktywności fizycznej. Logika technicznego usprawnienia wpisuje się w olimpijską zasadę: szybciej, wyżej, silniej.
1. Kompetencje medialne a sport
W edukacji medialnej trudno zapomnieć o podstawowym dla niej problemie naukowym – kompetencji medialnych. W naszej dyskusji staramy się zmierzyć z pytaniem: w jaki sposób sport jako obszar zainteresowań i aktywności społecznych łączy się z problematyką wiedzy, postaw i umiejętności korzystania z mediów?
2. Nowe zachowania audytoriów sportowych
Podczas dyskusji seminaryjnych podjęliśmy istotny temat przemian współczesnych odbiorców przekazów sportowych. Dostrzegamy tu znaczący wpływ nowych technologii medialnych. Zauważamy komercjalizację zachowań kibiców, ich wąskie formatowanie, w rezultacie także zjawiska związane ze sportową kulturą partycypacji.
3. Przemiany dziennikarstwa sportowego
W dyskusjach o dziennikarstwie sportowym zarysowały się trzy istotne wątki: technologicznej przemiany, potrzeby wąskiej specjalizacji oraz – nurt przeciwny – szerszej popularyzacji aktywności fizycznej. Dostrzegamy istotną zmianę w strukturze starszych profesji – w tym dziennikarstwa – ale także szybki rozwój nowych grup zawodowych, z których wiele zyskuje odrębny status.
4. Nietypowe zawody sportowo-medialne
Nowe zawody wyodrębniają się w wyniku ustawicznie dokonującego się podziału pracy. Dlatego interesuje nas przekształcanie się pewnych czynności czy zainteresowań w zatrudnienie. W konsekwencji zastanawiamy się nad specyficznymi kwalifikacjami na rynku pracy, szukamy odpowiedzi na zmieniające się warunki społeczne i ekonomiczne.
5. Motywacje i obowiązki zawodowe
Kiedy mamy już sprecyzowaną grupę audytoryjną lub profesjonalną, dyskutujemy o tym, jak ułożyć pytania do scenariusza wywiadów pogłębionych, jakie wątki chcemy poruszyć w rozmowach eksperckich. Ponieważ nie wystarczy zarysować ogólną problematykę kompetencji medialnych w sporcie czy też wskazać na wyjątkowy sposób dostrzegania nowych zjawisk odbiorczych i zawodowych.
6. Technologie medialne w sporcie
Technologia – nie tylko medialna – znacząco zmieniła współczesne uprawianie sportu i podejmowanie aktywności fizycznej. Logika technicznego usprawnienia wpisuje się w olimpijską zasadę: szybciej, wyżej, silniej. Dostrzegamy ją, ponieważ obserwujemy rozwój wyposażenia sportowego, np. piłek futbolowych czy rakiet tenisowych, nowe projekty obuwia i odzieży, innowacje w metodach treningowych czy sposobach sędziowania.
7. Prezentacje sportu w mediach
W dyskusji o technologiach medialnych zauważyliśmy odrębną kwestię zmieniających się form prezentacji sportu w mediach. A zatem zastanawiamy się nad obecnością określonych dyscyplin i rozgrywek w polskiej przestrzeni medialnej. W rezultacie nad audiowizualną oprawą współczesnych widowisk sportowych. Innym razem nad rosnącą rolą technik wirtualnych w ich prezentowaniu. Dlatego też zapraszam do lektury i wspólnych badań, być może grantów.
