Teologia 2.0

Teologia 2.0, czyli teologia społeczności sieciowych. Moja próba zrozumienia, jak social media zmieniają religię.

Teologia środków społecznego przekazu jest subdyscypliną teologiczną zajmującą się eklezjalnymi i ewangelizacyjnymi aspektami funkcjonowania mediów. Potrzebuje współcześnie nowego spojrzenia na swój przedmiot badań i sposób ich prowadzenia. Studiując teologię mediów na przełomie tysiącleci mieliśmy głównie do czynienia z dokumentami Kościoła o mass mediach audiowizualnych.

Teolog i social media

Powstają jednak krytyczne pytania o przyszłość tych teologicznych dociekań oraz o nowe kierunki rozwoju teologii mediów jako dyscypliny akademickiej. Po pierwsze można dostrzec pewną potrzebę wyjścia poza dotychczasową tematykę, którą głównie kształtowały mass media audiowizualne. Po drugie sięgnięcia do innej niż dotychczas – głównie opartej na filozoficznym i teologicznym rozważaniu mediów – metodologii. W konsekwencji po trzecie wskazania nowych kierunków uprawiania teologii mediów, wyznaczanych przez rozwój technologiczny. Jednym z kierunków, który udało mi się dostrzec jest teologia społeczności sieciowych. Więcej w moim artykule – w otwartym dostępie – do “Biuletynu Edukacji Medialnej”.

Masa i społeczność

Kierunek ten podpowiada współczesne Magisterium Kościoła o mediach, zapoczątkowane przez Orędzia Benedykta XVI na Światowe Dni Środków Społecznego Przekazu. Medialne nauczanie Benedykta XVI, a potem Franciszka, stanowi kontynuację myśli św. Jana Pawła II, który w swoim ostatnim Liście Apostolskim, poświęconym właśnie nowym technologiom – w Szybkim rozwoju (2005) – wyznaczył program refleksji teologiczno‑medialnej swoim następcom. Program ten składa się z trzech istotnych elementów:

• postulatu formacji medialnej,
• wezwania do uczestnictwa i współodpowiedzialności za media,
• do tworzenia kultury medialnej i kultury dialogu.

Te elementy odpowiadają charakterowi nowych mediów, w których nie mówimy już tylko o odbiorze przekazów, ale o ich współtworzeniu, o tworzeniu społeczności wokół przekazów medialnych. Zmienia się zatem kontekst uprawiania teologii środków społecznego przekazu: od mass‑mediologii teologicznej przechodzimy do teologii nowych mediów, od teologii audiowizualnej czasów telewizji i początków Internetu do teologii społeczności sieciowych.

Nowa kultura teologiczna

Niemniej istotne pytania, które musimy sobie zadać, dotyczą metodologii naszego badania. W jaki sposób teologowie mogą badać nowe media i społeczności sieciowe? Jak prowadzić badania kategorii aksjologicznych i teologicznych? Jak dążyć do ich rozumienia w kontekście nowej rzeczywistości medialnej? Jak tego dokonać, by nie były to badania oparte jedynie na naszej autorefleksji filozoficznej i teologicznej, ale uwzględniające również zmysł wiary nowego Ludu Bożego, który tworzy się w wirtualnej rzeczywistości? Teologia 2.0, co najmniej.

Sieci społecznościowe dają jeszcze inną perspektywę rozwoju badań teologiczno‑medialnych. Dla teologa sieć stanowi nie tylko nowy przedmiot badań, który chce jak najlepiej opisać. To również wyzwanie do stosowania sieci jako narzędzia badawczego. Technologia Web 2.0 doprowadziła do powstania kultury 2.0, tzn. kultury medialnych twórców. W konsekwencji ważną rolę odgrywa praca zespołowa, praca społeczności i potencjał tzw. kolektywnej inteligencji. Jak możemy wykorzystać go w pracy teologicznej? Więcej w moim studium (otwarty dostęp).